زبان معیار و زبان محاوره ای(2)

یک نمونه از لهجه محاوره ای فارسی تهرانی و نمونه برگردان آن به فارسی معیار توجه کنید:

- بهش گفتم تا نیومدم چیزی نگه. اما اون هر چی از دهنش در اومده بهش گفته. صداش کردم که بگم بیاد بشینه، اما نیومد. یهویی چشام به یه ماشین افتاد که می رف طرف خونه شون...

حال متن فوق را به فارسی معیار بر می گردانیم:

 - به او گفتم تا نیامده ام چیزی نگوید. اما او هر چه از دهانش در آمده به او گفته است. صدایش کردم که بگویم بیاید و بنیشیند، اما نیامد. ناگهان چشمانم به یک ماشین که طرف خانه یشان می رفت افتاد.

همانطور که می بینید در متن محاوره ای و لهجه ای اول، کلمات شکسته و دگرگون شده اند و اشکالات گرامری هم دیده می شود. در متن دوم، بهش به «به او»، نگه به «نگوید»، هرچی به «هرچه»، بیاد به «بیاید»، بشینه به «بنیشیند»، نیومد به «نیامد»، یهویی به «ناگهان»، چشام به «چشمانم»، یه به «یک»، می رف به «می رفت»، خونه شون به «خانه یشان» و ... تبدیل شده است. بدین طریق گفتار با لهجه به زبان معیار تبدیل شد.

 (قسمت سوم )

در زبان تورکی هم همین اتفاق می افتد.

نویسندگان، مترجمین، گویندگان و مجریان رادیو و تلویزیون باید با ارتقاء دانش زبانی خود فرق لهجه و زبان معیار را بدانند.

مثلا در جملات زیر فرق لهجه و معیار کاملا مشخص است:

لهجه زنجان : اولان دو، گه بیرا، هارا گئدیرن؟!

تورکی معیار : اوغلان دور، بورا گل، هارا گئدیرسن؟!

لهجه تبریز: بیلیط آلمیسان؟ ایستیروخ گئداخ ائل گؤلی یه!

تورکی معیار : بیلیط آلمیشسان؟ ائل گؤلویه  گئتمک ایسته ییریک!

لهجه  اردبیل : گزمه یه گئدییم شوربیل  گؤلینه کئدئیسن گه.

تورکی معیار : گزمگه گئدیرم شورابیل گؤلویه گئدیرسن گل

زبان معیار در عین حال که به همه گویش ها و لهجه ها تعلق دارد تابع هیچکدام از آنها نیست. در زبان نوشتاری قواعد و گرامر علمی زبان لحاظ می شود نه گویش مردم یک شهر یا روستا!

نکته مهم دیگری که ذکر آن ضروری است، این است که زبان نوشتار و معیار در مدرسه آموخته می شود و زبان نوشتاری بدون مدرسه نمی تواند دوام بیاورد. حتی برای زبان گفتاری هم تا حدودی چنین است. مشکل اصلی در مورد زبان تورکی در ایران نبود امکانات آموزش عمومی است. می دانیم که هم زبان گفتاری و هم نوشتاری نیازمند آموزش اند. اولی را در خانه و دومی را در مدرسه فرا می گیریم. کسانی که در همه عمر خود حتی تابلوی مغازه ای را به تورکی ندیده اند، نباید انتظار داشته باشند که به محض باز کردن اولین کتاب تورکی باید آن را مثل بلبل بخوانند. حتی اگر آن شخص یک تورک و استاد دانشگاه باشد دلیل بر باسوادی او به زبان مادری نیست.

از اینرو گریزی نیست که باید زبان را در مدرسه آموخت یا با تلاش شخصی پیگیر در بیرون مدرسه یاد گرفت و همه کسانی که امروزه در ایران می توانند تورکی را بخوانند و بنویسند از این راه دوم وارد شده اند! و اگر امروزه فلان کتاب یا مجله تورکی در ایران با هزاران تیراژ به فروش می رسد معجزه است و این معجزه صرفا با تلاش های فردی و علاقه مندان به زبان مادری رخداده است و گر نه با توضیحاتی که داده شد حتی نباید یک نفر هم که بتواند تورکی را بخواند می داشتیم!