چیلله گئجه سی

‍

چیلله , گئجه , سی :

در افسانه هاي کهن تورک، دو چيله وجود دارد که چيلله ي بزرگ همزمان با شب چله آغاز مي شود و چهل روز طول مي کشد. مطابق افسانه هاي کهن، پيرزني که در فولکلور آذربايجان "قاري ننه" (مادربزرگ پير) خوانده مي شود، دو پسر دارد که نام يکي "بؤيوک چيله" يا چلله ي بزرگ است و پسر کوچکتر، نام "بالا چيله" را بر خود دارد و عمرش بيست روز است. از ابتداي شب چله، چيله ي بزرگ آغاز مي شود

در روزهاي پاياني چيله ي بزرگ، برادر کوچکتر که مغرور است، نزد برادر بزرگتر مي آيد و مي گويد: «سن گئتدين نئيله دين؟» (در اين مدت چه کرده اي؟)

چيلله بزرگ مي گويد: «من گئتديم دوندارديم. اوشوتدوم. ناخوشلاتديم گلديم» " (من رفتم سردشون کردم و لرزاندم و مريضشون رکردم)!"

برادر کوچکتر مي گويد: «اگر من گئدسم، قاري لري كورك دن، لو لئهين لري لولك دن، گلين لري بيلك دن، كؤرپه لري بلك  دن، ائيله رم.» (تو که کاري نکرده اي! ببين من چه مي کنم!" کاري مي کنم که نوزادان در گهواره هايشان يخ بزنند)!"

برادر بزرگتر به طعنه به او مي گويد: "عؤمرون آزدي، دالين يازدي!" (عمرت کوتاه است و به دنبالت بهار مي آيد)

چيلله ي کوچک در طول فرمانروايي خود، سرما را در تمام سرزمين ها حکمفرما مي کند و در يکي از همين روزها، در يکي از کوههاي قلمرو خود به دست برف اسير مي شود. خبر به قاري ننه مي رسد و او براي آزادي فرزندش از زندان برف، به کوه رفته و با سيخي که روي آتش، داغ و به نبرد برف رفته و در نهايت، برفها را آب مي کند. چيلله ي کوچک بعد از آزادي متوجه مي شود که در آن روز زمستان تمام شده و "بايرام آيي" يا همان اسفندماه آغاز شده است.